Ρουκετοπόλεμος στη Χίο

Ένας πόλεμος εντυπωσιακά... εορταστικός

Γράφει η Κατερίνα Αλαμπασίνη
Αναδημοσίευση από PaintBox magazine

Ο ρουκετοπόλεμος είναι παλιό Βρονταδούσικο έθιμο που έχει τις ρίζες του στον καιρό της τουρκοκρατίας, χωρίς να υπάρχουν όμως σαφείς πληροφορίες για το πως ξεκίνησε. Ο πόλεμος γίνεται ανάμεσα στις δύο από τις τρεις μεγάλες ενορίες της περιοχής Βροντάδος της Χίου, την Παναγία Ερειθιανή και τον Άγιο Μάρκο. Οι ρουκέτες ρίχνονται κατά χιλιάδες. Στόχος των «Παναγούσων» είναι ο κουμπές (τρούλος) Αγίου Μάρκου και το λιονταράκι-έμβλημα του Αγίου πάνω από την κεντρική πύλη του ναού, ενώ των «Αγιομαρκούσων» είναι το ρολόι του καμπαναριού της Παναγία Ερειθιανής.


Πίσω στην ιστορία
Οι ρουκέτες αντικατέστησαν τα κανονάκια τα οποία έφερναν οι ναυτικοί από πλοία που παροπλίζονταν και τα είχαν για προστασία αλλά και τα κοντόκανα, δίκαννα, εμπροσθογεμή όπλα «σουρντάδα» που γεμίζονταν με μπαρούτη και προκαλούσαν ισχυρές εκρήξεις. Το 1889, οι
Τούρκοι κατέσχεσαν τα κανονάκια όταν η κατάσταση έγινε ανεξέλεγκτη. Οι αντίπαλοι άρχισαν να ξηλώνουν τα βοτσαλωτά των εκκλησιών και να γεμίζουν με τα βότσαλα τα κανόνια. Μετά την κατάσχεση, οι Βρονταδούσοι δεν το έβαλαν κάτω. Μιλήσανε με κάποιον πυροτεχνουργό που είχε εργαστήριο πυροτεχνημάτων στην πόλη και του ζητήσανε να τους προτείνει κάτι που να είναι αρκετά δυνατό για να διατηρήσουν το έθιμο αλλά να μην προκαλέσει την αντίδραση των Τούρκων. Εκείνος το σκέφτηκε και πρότεινε μια συνταγή που του είχαν δώσει κάποιοι Ιταλοί και έτσι προέκυψε η χρήση ρουκετών.
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής το έθιμο κινδύνευσε, αφού οι κατασκευαστές ρουκετών  αντιμετώπιζαν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και κατά συνέπεια έφτιαχναν ελάχιστες ρουκέτες. Εκείνη την περίοδο, δύο άλλες ενορίες του Βροντάδου, η Παναγία η Μούτσαινα και ο Προφήτης Ηλίας, έκαναν για 2-3 χρόνια προσπάθεια να υιοθετήσουν το έθιμο χωρίς όμως επιτυχία αφού η συμμετοχή ήταν μικρή. Τελικά τα συνεργεία του Προφήτη Ηλία τάχθηκαν στο πλευρό της Παναγίας Ερειθιανής. Αργότερα, το 1963, οι «Παναγούσοι» ενισχύθηκαν και από τον Χιώτη εφοπλιστή Χανδρή. Οι Αγιομαρκούσοι μάλιστα μεταφράσανε το γεγονός σε στιχάκι και γράψανε:

Εφέρατε και τον Χανδρή
για να σας ενισχύσει.
Θαρρώ κι αυτός στον Πειραιά
καμένος θα γυρίσει
Κατά καιρούς έχουν γραφτεί διάφορα... χαριτωμένα στιχάκια για τον ρουκετοπόλεμο.
Το έθιμο διακόπηκε κατά τη δικτατορία αλλά άρχισε πάλι το 1970. Η Χούντα με τη σειρά της έκανε μεν αυστηρές συστάσεις, έδειχνε όμως κάποια ανεκτικότητα αφού ο τότε αρχηγός της ΕΛ.ΑΣ ήταν Βρονταδούσης.
Σήμερα το έθιμο είναι το πιο εντυπωσιακό στην Ελλάδα την περίοδο του Πάσχα, η ανάσταση γίνεται κάθε χρόνο φωτεινή γιορτή και ο Βροντάδος γεμίζει κόσμο που κατακλύζει όλα τα σημεία από όπου φαίνονται οι ενορίες, για να παρακολουθήσει το θέαμα.


Οι ρουκετατζίδες και τα... έργα τους
Πολύς... καρβουνιασμένος κόσμος κρύβεται πίσω από το εντυπωσιακό χιώτικο έθιμο. Δεν είναι λίγα τα συνεργεία και τα μεμονωμένα άτομα, που με δικά τους έξοδα αλλά και πολλή αγάπη και μεράκι, φτιάχνουν κάθε χρόνο χιλιάδες ρουκέτες για να τηρήσουν το έθιμο. Οι ρουκετατζίδες είναι στην πλειοψηφία τους έφηβοι, συνηθίζεται όμως να έχουν κάποιον μεγαλύτερο που έχει ασχοληθεί επί χρόνια με την κατασκευή ρουκετών για να τους επιβλέπει και να τους καθοδηγεί, αφού η διαδικασία δεν είναι ούτε εύκολη ούτε ακίνδυνη. 
Από τα μέσα του καλοκαιριού -9 μήνες πριν περίπου-, ξεκινάνε να δουλεύουν τα συνεργεία κάνοντας προετοιμασία για να φτάσουν τη μεγάλη βδομάδα να δένουν τις ρουκέτες στα ρουκετόξυλα. 
Τα βασικά υλικά που χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία του υλικού του γεμίσματος είναι το κάρβουνο και το νίτρο που δημιουργούν την ανάφλεξη και το θειάφι που προσφέρει τη λάμψη και το χρώμα. Η διαδικασία έχει πολλά μυστικά και θέλει ιδιαίτερη προσοχή (οπότε μην δοκιμάσετε να την πραγματοποιήσετε στο σπίτι). Από κάθε μείγμα που θα κάνουν, φτιάχνουν μια πρώτη ρουκέτα την οποία ρίχνουν για να ελέγξουν αν όλα πάνε καλά στο υλικό.


Το μεγάλο Σάββατο
Αν πιστεύετε ότι το έθιμο περιορίζεται την ώρα της Ανάστασης, πρέπει να παρακολουθήσετε τι γίνεται από το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Οι τελευταίες προετοιμασίες γίνονται τη πρωί-πρωί, ενώ το απόγευμα στήνονται οι βάσεις και γίνονται οι πρώτες δοκιμές για να βρουν το στόχο. Κάπου εκεί αρχίζουν και τα πειρακτικά σχόλια που φωνάζουν μεταξύ τους τα συνεργεία με ντουντούκες. Η όλη διάθεση δηλώνει ότι ουσιαστικά δεν τους χωρίζει τίποτα, πέρα ίσως από ένα καμπαναριό και έναν τρούλο, αλλά τον πόλεμο θα τον κάνουν, έτσι, για να μετατρέψουν τη νύχτα σε μέρα για άλλη μια φορά.
Από 9 το βράδυ γίνονται οι πρώτες ρίψεις, άλλοτε πυκνές, άλλοτε όχι, ανάλογα με τη στρατηγική που έχει αποφασίσει να ακολουθήσει η κάθε πλευρά και από την παραγωγή ρουκετών που είχαν τη συγκεκριμένη χρονιά. Η πρώτη μαζική επίθεση γίνεται από τις 11 μέχρι τις 11.30 το βράδυ. Στη συνέχεια σταματάνε για να μπορέσει όσος κόσμος δεν έχει πάρει τα βουνά για να δει τις ρουκέτες καλύτερα, να πάει στην εκκλησία. Το αποκορύφωμα έρχεται με το «Χριστός Ανέστη». Περίπου δέκα λεπτά πριν, η ησυχία προμηνύει την επερχόμενη... ρουκετοκαταιγίδα. 


Τι μένει για την άλλη μέρα;
Εμείς κι αν πολεμήσαμε
κακία δε θα μείνει.
Την άλλη μέρα της Λαμπρής
εκλείσαμε ειρήνη.